Witam
Państwa. W dzisiejszym artykule omówię zagadnienie, które dotyczy każdego z
nas. W świecie psychologii nosi ono nazwę „Samospełniające
się proroctwo”. Chociaż nie mamy możliwości całkowitej eliminacji tego
zjawiska z naszego życia, to jednak poprzez zwiększanie własnej świadomości,
efekt ten można skutecznie minimalizować.
„Samospełniające się proroctwo następuje wtedy, gdy w
naszym działaniu kierujemy się naszymi wrażeniami
dotyczącymi innych”. Łatwo więc dostrzec, że efekt ten występuje w
szczególności wobec nowo poznawanych
lub mało nam znanych osób. Dobrym
przykładem ilustrującym działanie tego efektu, jest praca nauczycieli. Jeśli w swojej prywatnej ocenie, nauczyciel pozytywnie wnioskował, co do inteligencji ucznia, stwarzał
podopiecznemu lepsze warunki do
rozwijania swoich zdolności intelektualnych. Efekt ten występuje również w negatywną stronę. Jeśli nauczyciel
postrzega ucznia jako mało inteligentnego, będzie poświęcał mu mniej uwagi i
surowej oceniał, ograniczając jego możliwości rozwoju. (Aronson, 2011).
Fakt,
że poświęcamy więcej czasu zdolnym i
wyróżniającym się od tych, którzy w naszej opinii nie są tak zdolni, tłumaczy
choćby oczekiwanie sukcesu i poczucie satysfakcji. Jeśli dobry
według nas uczeń zacznie zdobywać nagrody to nauczyciel odbiera to również jako
osobisty sukces. Gorzej postrzegani uczniowie nie kojarzą się z potencjalnym
sukcesem, stąd trudniej o poświęcanie im należytej uwagi w procesie
edukacji.
Sytuacja
opisana powyżej zachodzi również analogicznie w klubach sportowych i w środowisku
pracy. W pierwszym przypadku rolę nauczyciela pełni trener, a w drugim
zjawisko takie możemy zaobserwować na linii pracownik- szef. Jest wiele historii, z których wynika, że szef
cenił kogoś bardziej i dawał możliwość awansu, kosztem innej niekoniecznie
mniej zdolnej jednostki.
Samospełniające
się proroctwo ma również wiele wspólnego ze stereotypami. Nasze osobiste poglądy i opinie bezpośrednio
przekładają się na nasze zachowanie.
Najprostszym przykładem jest uprzedzenie wobec grupy społecznej czy religijnej.
Wyobraźmy
sobie, że na dworcu kolejowym, gdzie jest dużo osób zauważamy zwyczajnie
ubranego w jeansy i koszulkę, siedemnastoletniego Tomka z plecakiem, który
siedział sobie wygodnie na którymś schodku. Nagle zauważamy, że po ogłoszeniu
przyjazdu jakiegoś pociągu Tomek pośpiesznie biegnie w stronę peronu lecz
zauważamy, że jego plecak został. Jakie mają Państwo skojarzenia?
Teraz
dla odmiany zamieńcie Tomka, na chłopaka o imieniu Ahmed ubranego w turban. Czy
skojarzenia co do sytuacji uległy zmianie? Jak w swoim zachowaniu
potraktowalibyście Tomka, a jak Ahmeda?
Efektem końcowym samospełniającego
się proroctwa jest, pojawienie się przewidywanej przez nas reakcji ocenianego. Utwierdza
nas ona w przekonaniu, że zachowaliśmy się właściwie wobec tej osoby. Jeśli nie
lubimy kogoś w naszym gronie, to swoim zachowaniem damy to tej osobie odczuć. Negatywna
reakcja tej osoby na nasze zachowanie, przekona nas jeszcze bardziej, iż dobrze
postąpiliśmy nie lubiąc tego człowieka.
Jak Państwo zauważają, samospełniające się proroctwo może
mieć pozytywny i negatywny skutek . Na przykład możemy poznać nową
osobę, gdyż od początku mieliśmy co do niej pozytywne wrażenie. Analogicznie
odepchniemy od siebie inną osobę, gdyż nasze odczucie o niej, było negatywne.
Należy jednak pamiętać, że nasze wyobrażenia
i opinie niekoniecznie są trafne.
Zawsze możemy zaznajomić się z nieodpowiednią osobą lub też utrudnić edukację i
rozwój własnemu uczniowi. Starajcie się zatem bardzo świadomie i dokładnie analizować
swoje odczucia i wrażenia.
